'Sadizm'e Adını Veren Tarihin En Tartışmalı Aristokratı Marquis de Sade

Tarih boyunca bazı isimler vardır ki, anıldıkları anda zihinlerde karanlık, yasak ve rahatsız edici çağrışımlar uyandırır. Fransız aristokrat ve yazar Donatien Alphonse François de Sade, ya da bilinen adıyla Marquis de Sade, bu listenin en başında gelir. Bugün psikolojide başkasına acı çektirmekten zevk alma durumu olarak tanımlanan 'Sadizm' terimi, bizzat onun isminden türetilmiştir.

Ancak Sade, sadece bir sapkın veya suçlu muydu? Yoksa insan doğasının en vahşi ve bastırılmış yönlerini sansürsüzce kaleme alma cesareti gösteren radikal bir filozof muydu? Hayatının 27 yılını hapishanelerde ve akıl hastanelerinde geçiren bu adamın hikayesi, edebiyat tarihinin en uç sınırlarını çiziyor.

Bastille'den Tımarhaneye: Bir 'Libertine'in Düşüşü

1740 yılında Paris'te soylu bir ailenin çocuğu olarak doğan Sade, gençliğinde orduya katıldı ancak disiplinsizliği ve skandallarıyla kısa sürede dikkat çekti. Dönemin ahlak kurallarını (özellikle Kilise'yi) hiçe sayan yaşam tarzı, onu defalarca yargı karşısına çıkardı.

Sade bir 'Libertine' (Sefih/Hovarda) idi; yani dini ve ahlaki kısıtlamaları reddeden, hazzı tek amaç olarak gören bir felsefeyi benimsiyordu. Ancak cinsel fantezilerinin şiddet içermesi ve karıştığı skandallar, önce Vincennes Kalesi'ne, ardından ünlü Bastille Hapishanesi'ne kapatılmasına neden oldu. Hapishane yılları, onu susturmak yerine, içindeki karanlık yazarı uyandırdı.

Tuvalet Kağıdına Yazılan Başyapıt: 'Sodom'un 120 Günü'

Marquis de Sade'ın en meşhur ve en rahatsız edici eseri olan Sodom'un 120 Günü, Bastille hücresinde, kağıt verilmediği için birbirine yapıştırılmış küçük kağıt parçalarından oluşan 12 metrelik bir rulo üzerine, mikroskobik harflerle yazılmıştır.

Kitap, dört zengin asilzadenin bir şatoya kapanarak, kaçırdıkları genç kurbanlara aylarca süren sistematik işkenceler ve cinsel şiddet uygulamasını anlatır. Sade, bu eseriyle insan ruhunun derinliklerindeki kötülüğü ve iktidar hırsını en çıplak haliyle sergilemeyi amaçlamıştır. Bastille baskını sırasında kaybolduğu sanılan bu rulo, yüzyıllar sonra bulunmuş ve ancak 20. yüzyılda tam metin olarak yayımlanabilmiştir.

Felsefesi: Mutlak Özgürlük mü, Mutlak Kötülük mü?

Sade'ın eserleri (Justine, Juliette, Yatak Odasında Felsefe), sadece pornografik metinler değildir; aralarında uzun felsefi nutuklar barındırır. Sade'a göre:

Doğa Acımasızdır: Güçlü olanın zayıfı ezmesi doğanın kanunudur ve merhamet, dinin uydurduğu bir zayıflıktır.

Tanrıtanımazlık: Sade, radikal bir ateisttir. Tanrı'nın ve ahiretin olmadığı bir dünyada, insanın dürtülerini sınırlaması için hiçbir neden olmadığını savunur.

Mutlak Özgürlük: Ona göre gerçek özgürlük, başkasına zarar vermek pahasına bile olsa, arzu edilen her şeyi yapabilmektir.

Bu görüşleri nedeniyle Napolyon Bonapart, onu 'tehlikeli bir deli' olarak nitelendirmiş ve ömrünün son yıllarını geçireceği Charenton Akıl Hastanesi'ne kapattırmıştır.

Günümüzde Marquis de Sade

19. yüzyıl boyunca 'canavar' olarak anılan Sade, 20. yüzyılda Sürrealistler ve filozoflar (Michel Foucault, Simone de Beauvoir) tarafından yeniden keşfedildi. Onlara göre Sade, toplumun ikiyüzlü ahlak maskesini indiren ve insanı 'olduğu gibi' (arzuları ve şiddetiyle) gösteren bir edebi deha idi.

Ölümünden iki asır sonra bile eserleri, ifade özgürlüğünün sınırlarını ve insanın içindeki karanlığı tartışmak için en güçlü referans noktası olmaya devam ediyor.