COP30 Belem Zirvesi'nde Ne Oldu Ne Olamadı?

BM iklim zirvesi COP30, müzakerelerin çökme noktasına geldiği gergin bir sürecin ardından tamamlandı. Beklenen büyük sıçramaların aksine küçük ancak önemli adımların atıldığı zirvede, ülkeler arasındaki anlaşmazlıklar ve son dakika uzlaşmaları dikkat çekti.

Çok Taraflılık ve Diplomatik Dengeler

Brezilya'nın Belém kentinde düzenlenen BM iklim zirvesi COP30, 190'dan fazla ülke arasındaki zorlu müzakerelere sahne oldu. Petrol ihracatçısı ülkeler ile daha hırslı iklim hedefleri talep eden ülkeler arasındaki görüş ayrılıkları, süreci neredeyse tıkanma noktasına getirdi. Ancak parçalanmış jeopolitik iklime rağmen, çok taraflılık ilkesi korunarak Paris Anlaşması kapsamında ortak bir zeminde buluşuldu. ABD'nin resmi bir heyet göndermediği zirvede, küresel tepkinin gerekliliği vurgulanarak sürecin devamlılığı sağlandı.

Uyum Finansmanında Hedefler ve Takvim Değişikliği

Zirvenin en somut çıktılarından biri, savunmasız ülkeleri iklim krizi etkilerine karşı korumayı amaçlayan uyum fonu konusunda oldu. Ülkeler, bu fonun üç katına çıkarılması konusunda mutabakata vardı. Ancak yıllık 120 milyar dolarlık hedefe ulaşılması için belirlenen tarih, başlangıçta önerilen 2030 yılından 2035'e ertelendi. Bu erteleme, bazı sivil toplum kuruluşları ve gözlemciler tarafından, iklim felaketlerinin aciliyeti karşısında yetersiz bir adım olarak değerlendirildi.

Adil Geçiş Mekanizması Onaylandı

Dünya genelinde yeşil ekonomi modeline geçiş sürecinde işçilerin, kadınların ve yerli halkların haklarını korumayı hedefleyen adil geçiş mekanizması (JTM) üzerinde anlaşmaya varıldı. Sivil toplumun yoğun baskısı sonucu şekillenen bu plan, müzakere tarihinin en güçlü hak temelli sonuçlarından biri olarak nitelendirildi. Mekanizmanın başarısı, hükümetlerin taahhütlerini eyleme dökmesine bağlı olacak.

Nihai Metinde Fosil Yakıt Tartışması

Yaklaşık 90 ülkeden oluşan bir koalisyonun fosil yakıtlar için aşamalı bir kaldırma planı talep etmesine rağmen, petrol üreticisi ülkelerin itirazları sonucu nihai kararda bu ifade yer almadı. Metinde, bir önceki zirve olan COP28'in 'BAE konsensüsüne' atıfta bulunulmakla yetinildi. Uzmanlar, fosil yakıt geçişine dair dilin netleştirilmek yerine daha dolaylı hale getirilmesini, süreç açısından bir geri adım olarak yorumladı.

Ormansızlaşma ve Yeni Fon Girişimi

Amazon bölgesinde düzenlenen zirvede, ormansızlaşma ile mücadele için bağlayıcı bir yol haritası oluşturulması hedefleniyordu ancak bu konuda tam bir uzlaşma sağlanamadı. Buna karşılık Brezilya, BM süreci dışında işleyecek olan ve ormanların korunması için ülkelere ödeme yapmayı öngören Tropikal Orman Sonsuza Kadar Tesisi adlı yeni bir yatırım fonunu duyurdu. Bu fon, iklim bütünlüğü ve orman koruma çabalarının finansmanı açısından kritik bir sinyal olarak değerlendiriliyor.