İlham Veren 10 Kadın Bilim İnsanı: Bilimde Kadınların Gücü

Bilim tarihine yön veren pek çok keşif, yüzyıllar boyunca görünmeyen ellerin eseriydi: Kadın bilim insanlarının.
Toplumsal cinsiyet eşitsizliklerine rağmen bilimde çığır açan bu kadınlar, yalnızca laboratuvarlarda değil, insanlığın düşünme biçiminde de devrim yarattı.

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) verilerine göre, dünya genelinde araştırmacıların yalnızca yüzde 30'u kadın. Ancak bu oran giderek artıyor ve kadınlar, bilimin hemen her alanında fark yaratıyor.

Bilim tarihinde kadınlar, çoğu zaman erkek egemen yapılar arasında seslerini duyurmakta zorlanmış olsalar da, birçok isim azimleriyle bu sessizliği bozdu. İşte bilim dünyasında fark yaratan 10 kadın bilim insanı ve ardında bıraktıkları ilham dolu miraslar…

1. Marie Curie (1867–1934)

Radyoaktivite alanındaki öncü çalışmalarıyla tarihe geçti. Hem fizik hem kimya alanında Nobel Ödülü alan ilk ve tek kişi. Bilimsel araştırmalar uğruna kendi sağlığını hiçe sayan Curie, kadınların 'bilim yapamayacağı' önyargısını yerle bir etti.

2. Rosalind Franklin (1920–1958)

DNA'nın çift sarmal yapısının keşfinde kritik rol oynadı. Ancak adı, erkek meslektaşları Watson ve Crick'in gölgesinde kaldı. Ölümünden yıllar sonra bilim camiası onun gerçek katkısını fark etti. Franklin, 'görünmeyen kadın emeği'nin simgesi oldu.

3. Ada Lovelace (1815–1852)

Bilgisayar programcılığının temellerini atan ilk kişi olarak kabul ediliyor. Charles Babbage'ın 'Analitik Makinesi' üzerinde yaptığı çalışmalarda algoritmalar yazdı. 1800'lerde, matematik ve teknolojiye kadınların da yön verebileceğini gösterdi.

4. Chien-Shiung Wu (1912–1997)

'Madam Wu' olarak tanınan Çinli fizikçi, atom altı parçacıklar üzerine yaptığı deneylerle fizik yasalarının evrensel olmadığı görüşünü ortaya koydu. Ancak Nobel, çalışmalarından yararlanan erkek meslektaşlarına verildi.

5. Katherine Johnson (1918–2020)

NASA'da çalışan Afro-Amerikan matematikçi Johnson, insanlı uzay uçuşlarının rotalarını hesapladı. 'Hidden Figures' filmine de konu olan hikâyesiyle, hem ırkçılığa hem cinsiyetçiliğe karşı sessiz bir devrim başlattı.

6. Dorothy Hodgkin (1910–1994)

Protein kristalografisi alanında öncüydü. İnsülinin yapısını çözerek tıp tarihine geçti ve 1964'te Nobel Kimya Ödülü aldı. Kadınların bilimde kalıcı izler bırakabileceğini kanıtladı.

7. Feryal Özel (1975–)

Astrofizik alanında yaptığı çalışmalarla dünyanın en saygın bilim insanları arasında. Kara deliklerin görüntülenmesi projesinde (Event Horizon Telescope) önemli rol oynadı. Bugün Arizona Üniversitesi'nde profesör olarak görev yapan Özel, Türk kadınlarının bilime katkısının modern temsilcisi.

8. Tu Youyou (1930–)

Çinli farmakolog Tu, geleneksel Çin tıbbından yola çıkarak sıtma tedavisinde kullanılan Artemisinin adlı ilacı keşfetti. Bu buluşu milyonlarca insanın hayatını kurtardı. 2015'te Nobel Ödülü kazandı.

9. Emmanuelle Charpentier & Jennifer Doudna

İki kadın bilim insanı, gen düzenleme teknolojisi CRISPR-Cas9'u geliştirdi. 2020 Nobel Kimya Ödülü'nü birlikte kazandılar. Bu buluş, genetik hastalıkların tedavisinde devrim yarattı.

10. Aslı Tolun (1953–)

Türk genetikçi Aslı Tolun, Türkiye'de genetik biliminin öncülerinden. Kalıtsal hastalıklar ve genetik varyasyonlar üzerine çalışmalarıyla tanınıyor. 'Bilim yalnızca laboratuvar değil, insan hikâyesidir' diyerek gençlere ilham veriyor.

Harvard Üniversitesi Sosyoloji Profesörü Sarah Blaffer Hrdy, kadınların bilimdeki katkılarını 'toplumsal gelişimin görünmeyen motoru' olarak tanımlar.
Bugün dünya genelinde kadın araştırmacılar, yapay zekâdan tıbba, nörobilimden iklim bilimine kadar her alanda öncülük ediyor.

Avrupa Birliği'nin Horizon Europe raporuna göre, kadın bilim insanlarının liderliğinde yürütülen projelerde 'insan odaklı yenilik' oranı yüzde 35 daha yüksek. Bu da bilimin geleceğinde çeşitliliğin neden vazgeçilmez olduğunu açıkça ortaya koyuyor.

Bu on kadın, sadece bilime katkı sunmadı; aynı zamanda toplumsal algıları dönüştürdü.
Onların hikâyeleri, bilimin cinsiyetle değil, merakla şekillendiğini gösteriyor.
Bugün bir kız çocuğu teleskobuna bakarken ya da mikroskobun başına geçtiğinde, aslında Marie Curie'nin ışığından, Ada Lovelace'in cesaretinden ilham alıyor.