Veri kralları: Google, Apple ve Meta'nın Tekno-Feodal hâkimiyeti

Yapay zeka ve sosyal medya platformlarının yükselişiyle birlikte teknoloji şirketleri, global ekonomide daha etkili hale gelirken, yeni kavramlar da doğuyor. Bu kavramlardan biri olan 'tekno-feodalizm', modern dijital ekonominin Orta Çağ'daki feodal düzene benzediğini anlatıyor.

Ekonomist Yanis Varoufakis'in gündeme taşıdığı bu kavrama göre, eski düzende toprakların sahibi olan feodal lordlar yerini veri ve dijital platformlara sahip büyük teknoloji şirketlerine bırakıyor. Kullanıcılar ise sosyal medya ve dijital hizmetlere bağımlı hâle geldiği için 'dijital serfler' gibi davranmak zorunda kalıyor; hizmetleri kullanabilmek için kişisel verilerini paylaşmak ve ücretsiz içerik üretmek durumunda kalıyor.

Klasik kapitalizmin rekabetçi piyasa anlayışından farklı olarak, bu yeni düzen birkaç teknoloji şirketinin neredeyse tüm veriyi kontrol etmesi ve reklamdan habere, alışverişten eğlenceye kadar pek çok sektörü yönetmesiyle eleştirilerin odağı oluyor.

Dünyanın En Büyük 5 Şirketi Teknoloji Alanında

Companies Market Cap verilerine göre, dünyanın en büyük 5 şirketi teknoloji sektöründe faaliyet gösteriyor:

• Nvidia – 4,58 trilyon dolar ile çip üretiminde dünya lideri.
• Apple – 4 trilyon dolar ile iPhone ve iOS işletim sisteminin sahibi. App Store üzerinden uygulama ve aboneliklerden büyük gelir elde ediyor.
• Microsoft – 3,78 trilyon dolar ile Windows işletim sistemi ve LinkedIn üzerinden kullanıcıların platformda geçirdiği zaman ve indirilen uygulamalardan kâr sağlıyor.
• Google – 3,5 trilyon dolar ile dünyanın en yaygın arama motoruna sahip. Devasa veriyi işleme kapasitesiyle yapay zeka alanında da önde.
• Amazon – Bulut hizmetleri ve e-ticaret üzerinden gelir elde eden dev şirket, devletler ve özel sektöre hizmet sunuyor.

Google ve Meta Dünyada Tekel Konumunda

Web trafiği verilerine göre, Google'ın Chrome tarayıcısı %73,2 kullanım payıyla dünyada en yaygın tarayıcı konumunda. Google arama motoru ise %90 kullanım oranıyla global pazarda tekel oluşturuyor. Şirket, reklam, haberleşme, yapay zeka ve eğlence sektörlerinde de güçlü bir hâkimiyet kurmuş durumda. Bu güç, ABD ve dünya genelinde rekabete aykırı uygulamalar nedeniyle davalara konu oluyor.

Sosyal medya alanında ise Meta öne çıkıyor. Statista verilerine göre:

• Facebook – 3,07 milyar aylık aktif kullanıcı ile dünyanın en büyük sosyal medya platformu.
• Instagram ve WhatsApp – Her biri 3 milyar aylık aktif kullanıcıya sahip.

Dünyanın en büyük üç sosyal medya platformunun da Meta çatısı altında bulunması, şirketin zaman zaman tekelcilik davalarıyla karşı karşıya kalmasına neden oluyor.

AA